نحوه نمونه برداری از خاک جهت مصرف کود

۱۳۸۴ چهارشنبه ۱۴ دی	تاریخ خبر : منبع:سایت آزمایشگاه خاکشناسی ساری
باسمه تعالی نحوه نمونه برداری از خاک جهت مصرف کود الف - هدف و اهمیت تجزیه خاک هـدف از تجزیه خاک : اندازه گـیری میزان مواد غذایی موجود در خاک ، نوع و میزان کود مورد نیاز گیاه مورد نظر تعیین میشود . مصرف اقتصادی کود موقعی تحقق خواهد یافت که نوع و میزان کود مورد نیاز گیاه را بدانیم و بنحوه مطلوبی در بهترین زمان آنرا مصرف کنیم . خاک یک مزرعه بروشهای استاندارد در آزمایشگاه خاکشناسی تجزیه شده و میزان مواد غذایی آن تعیین میگردد . بطوریکه برای بدست آوردن حداکثر تولید کمبود مواد غذایی درون خاک تعیین و میزان کود محاسبه و مشخص خواهد شد . قبل از کود پاشی ، دانستن موارد زیر ضروریست : چه کودی و به چه میزان و در چه زمانی و همچنین چگونه کودها را مصرف نماییم ؟ چرا که میزان مواد غذایی خاکهای مزارع مختلف متفاوت میباشد . با تجزیه شیمیایی خاکها کمبود و یا زیادی بعضی از عناصر که مانع جذب و یا احیاناً رشد و افزایش تولید محصول میشوند ، مشخص و معلوم خواهند شد و نتیجتاً کمک موثری از لحاظ اقتصادی به کشاورزان خواهد شد . کشاورز با مصرف صحیح کود آموزشهای لازم را خواهد دید . چنانچه مصرف کود بدون آزمون خاک صورت گیرد ممکن است دچار اشتباهات زیرگردیم با مصرف بیش از حد کود ، هزینه تولید افزایش یافته و اثرات سوء باقیمانده آن در گیاه و خاک را بدنبال خواهد داشت . - ممکن است کمتراز حد نیاز گیاه ، کود مصرف شود که در این حالت از کود حداکثر استفاده نخواهد شد . - اشتباه در انتخاب نوع کود ، سبب افت محصول خواهد شد و یا لااقل در میزان محصول افزایشی خواهیم داشت . در اینصورت هم زارع و هم اقتصاد مملکت زیان خواهد دید . اشتباه در مصرف بموقع کود و نحوه کود پاشی ، در اینصورت انتظاری که از کود داریم بدست نخواهد آمد . روی این اصل زارع حتماً بایستی با استفاده از نتایج تجزیه خاک و توصیه های مربوطه عمل کند . خاکی را که برای تجزیه از مزارع تهیه و به آزمایشگاه ارسال میدارند باید به روش صحیح تهیه گردند ، زیرا نمونه خاکی که به اشتباه تهیه شده باشد نتایج گمراه کننده ای خواهد داشت . از طرفی وقت و هزینه در این راه بهدر خواهد رفت لذا توصیه میشود نمونه ها به روش خاص گرفته شوند . ب - نحوه نمونه برداری خاک هیچگونه مشکلی در تهیه نمونه خاک ملاحظه نمیشود . فقط نکته مهم اینجا است ، خاکی که تهیه میشود بایستی نماینده تمامی خاک آن مزرعه باشد . همانگونه که اغلب خاکهای یک مزرعه با مزرعه دیگر متفاوت است ، در داخل یک مزرعه نیز ممکن است خصوصیات خاک آنها با هم فرق کنند . این تغییرات شامل رنگ ، شیب ، عمق و بافت خاک و همچنین مدیریت مزرعه است که سبب تغییراتی در حاصلخیزی نقاط مختلف مزرعه میگردند . بنابراین خاک اراضی مسطح عمیق و خاک اراضی شیبدار کم عمق میباشند . همینطور ممکن است در سال گذشته قسمتی از مزرعه زیرکشت یک نوع گیاه و در قسمت دیگر زراعت دیگر و با مدیریت متفاوت اعمال شده باشد. بعضاً نیز حاصلخیزی خاک روئی قسمتی از مزرعه با حاصلخیزی خاک قسمت دیگر آن با هم فرق داشته باشند . بنابراین قبل از تهیه نمونه خاک موارد فوق را رعایت نموده و برای هریک از قسمتهای مزرعه که با هم متفاوت هستند بگونه ای که ذیلاً شرح داده خواهد شد یک نمونه جداگانه و مرکب تهیه شود. چه کودی ؟ چـــقدر ؟ چـه وقت ؟ چگونه مصرف کنیم ؟ نمونه خاک مرکب نمونه خاک مرکب به نمونه ای گفته میشود که از 8-6 نقطه از یک مزرعه یکنواخت جداگانه نمونه تهیه و باهم مخلوط شده تایک نمونه مرکب بدست آید . چنانچه هدف نمونه برداری از سطح یک مزرعه باشد ، برابر شکل فوق از یک سمت مزرعه شــروع و بـطور زیـک زاک در زمـین حرکت نموده و از نقاط مورد نظر مانند حرف V به عمق 20 سانتیمتر چاله حفر نموده سپس از سمت صاف چاله برشی به قطر 3 سانتیمتر توسط بیل باغبانی و یا بیلچه بریده و برمیداریم . خاکی که بدین ترتیب بر روی بیل قرار میگیرد اطراف آنرا قدری صاف نموده تا شکل قوطی منظم نظیر مکعب مستطیل بخود بگیردد . ضمناً باید توجه داشت ، خاک روئی که در سمت دسته بیل قرار میگیرد نبایستی حذف و یا صاف شود. چاله ای بعمق حدود 20 سانتیمتر بشکل V در محل نمونه برداری حفر و از سمت صاف چاله برشی بقطر 4-3 سانتیمتر تهیه میکنیم. بدین ترتیب خاکی که تهیه میشود بر روی پارچه و یا داخل سطلی می ریزیم. این عمل در 6 تا 8 نقطه از مزرعه تکرار میشود ، نهایتاً خاکهای تهیه شده ، توسط دست بخوبی باهم مخلوط میگردند. و کلوخه ها را خرد کرده و علفها و سنگریزه ها را از داخل آن خارج مینمائیم. از قسمتهای مختلف این نمونه ، توسط یک قاشق و یا مشت از قسمتهای مختلف این نمونه ، خاکها را کم کم گرفته و در داخل کیسه پلاستیکی بوزن تقریباً یک کیلوگرم ریخته و آنرا برای ارسال به آزمایشگاه آماده میکنم . سپس مشخصات نمونه خاک را روی کارت و یا قطعه مقوائی که شامل نام کشاورز - روستا - شهرستان - مزرعه - نوع زراعت قبلی و بعدی و عمق نمونه برداری نوشته و تکمیل کرده داخل کیسه پلاستیک قرار میدهیم و در کیسه را می بندیم . برای جلوگیری از ، از بین رفتن نوشته های روی اتیکت ناشی از رطوبت خاک اولاً سعی میشود نوشته ها را با مداد بنویسیم در ثانی آنرا داخل نایلون و یا کیسه فریزری قرار دهیم . ( اطلاعات مورد نظر هر چقدر بیشتر باشد برای توصیه کودی مناسبترند. ) نمونه خاکی که به اینصورت تهیه میشوند ، شخصاً و یا توسط پست و یا مراکزخدمات کشاورزی به آزمایشگاه ارسال خواهد شد. برای دستیابی بموقع به نتایج آزمایشگاهی و توصیه کودی دقیق حداقل یک ماه قبل از کاشت ، نمونه خاک تهیه و تحویل آزمایشگاه گردد . بهتر است با توجه به تاریخ کاشت چند ماه قبل از کاشت ، نمونه ها تهیه شود. ج - مواردی دیگر در تهیه نمونه خاک : - علاوه بر بیل باغبانی و بیلچه که در نمونه برداری خاک استفاده میشود ، ابزاری نیز بهمین منظور ساخته شده اند . این ابزار مته و یا سونداژ خاک نام دارند در خاکهائیکه خیلی خشک و یا خیلی خیس نباشند کارائی زیادی دارند. با مته و یا سونداژ میتوانید نمونه خاک را از اعماق 40-20 و 60-40 سانتیمتری بآسانی تهیه نمائیم. - با وجودیکه عمق نمونه برداری برای گیاهان زراعی عمق شخم میباشد ولی برای باغات و درختان میوه علاوه بر عمق سطحی (20-0 ) از اعماق40-20 و 60-40 سانتیمتری نیز نمونه برداری میشود. - همانطوریکه در بالا بآن اشاره شده است نمونه خاک بایستی نماینده کل اراضی مورد نظر باشد . برای اینکار در نمونه برداری احتیاطات زیر لازم است. - از هر جای زمین نبایستی نمونه برداری نمود. مثلاً جائیکه کود انبار شده بود ، محل خرمن ، محل نگهداری حیوانات و کودهای حیوانی ، محل سوزاندن بقایای گیاهی و یا علفهای هرز مزرعه ، جائیکه چــاله بوده و آب در آنهـا جمع میشـدند. زیر درخت در مسیر و امتداد خطوط کودپاشی ، از دره ها و کناره های کانال آبیاری و چپرها. از طرفی چنانچه قطعات کوچکی وجود داشته باشد که خاک آن فرضاً شنی بوده و با بقیه خاک مزرعه متفاوت باشد نبایستی نمونه خاک این قسمت را با بقیه نمونه ها مخلوط نمود . لذا این قسمت جداگانه نمونه برداری خواهد شد. - مزارعی که قصد نمونه برداری آنرا داریم هر چند خاکهای آن متجانس هم باشند ، حداکثر تا چهار هکتار یک نمونه مرکب بیشتر نمیــگیریم . یعنی نماینده هر چهار هکتار مزرعه یکنواخت ، یک نمونه خاک مرکب تهیه میشود. - دو مزرعه مشابه و جدا از هم که وجود داشته باشند بایستی برای هر یک از مزارع نمونه جداگانه تهیه و آنرا مرکب نمود. حتی اگر مزرعه خیلی کوچک هم که باشد از هرکدام جداگانه نمونه برداری میشود. کشاورز با رعایت موارد فوق و استفاده از نتایج آزمایشگاهی و مصرف متعادل و متناسب کودها ضمن کمک به خودش به اقتصاد مملکت نیز کمک خواهد نمود.